آلفا

در كشورهاي خارجي اگر دولت كاري انجام دهد كه از نظر ديگران اشتباه باشد. NGO ها دور هم جمع مي‏شوند و كار احزاب را انجام مي‏دهند. به دولت معترض مي‏شوند و احزاب دخالتي نمي‏كنند. البته اين خود مشكلي شده و بسياري از NGOها بازوي احزاب شده‏اند. در كشور خودمان هم اين اتفاق گاهي افتاده است يعني NGO شده است ابزار دست گروه‏هاي قدرت، يا مي‏شود اين طور هم گفت كه بعضي اوقات NGO تشكيل مي‏شود كه دقيقاً همين كار را انجام دهد. گاهي مسئولين دولتي پول مي‏گذارند، هزينه مي‏كنند تا اين سازمان‏ها را تشكيل دهند تا مورد حمايت قرار بگيرند.

* ويژگي‏هاي يك NGO چيست؟

داوطلبانه بودن، خودجوش بودن، هدف و تفاق مشترك، حركت طبق اساسنامه مدون، قانونمندي، برنامه مشخص، استقلال و وابسته نبودن، مسئوليت پذيري از خصوصيات بارز NGO است.

* ضرورت ايجاد اين سازمان‏ها و كاركرد آنها در كشور ما چيست؟

در جامعه يك حاكميت و دولت داريم كه وظيفه‏ي او ايجاد وسائل و تسهيلات براي مردم است. از طرفي هم بايد از مرزها دفاع كند، از طرف ديگر ايجاد تعامل با كشورهاي ديگر به عهده‏ي حاكميت است. در سطح پايين‏تر مردم هستند كه كارهايشان را انجام مي‏دهند يا در دولت كار مي‏كنند يا به صورت آزاد. مردم كارهايشان را انجام مي‏دهند و دولت هم همين‏طور بعد از مدتي مردم نيازهايي خواهند داشت و دولت به خاطر اينكه بيش از اندازه درگير كارهاي ديگر است از يك سري مشكلات ممكن است غافل شود يا به طور مثال دولت قانوني را به اجرا مي‏گذارد كه حق بسياري پايمال مي‏شود. اينجا مردم تصميم مي‏گيرند حرفهايشان را به دولت بزنند. در كل خواسته‏ها، مطالبات، نيازها، ديدگاه‏ها و انتقادات مردم از دولت مي‏بايست سامان بگيرد و واسطه‏اي بين دولت و مردم ايجاد مي‏شود كه نام آن را مي‏گذاريم سازمان غير دولتي يا همان NGO.

گفتيد كه از خصوصيات NGO داوطلبانه بودن و استقلال آن است و از جهتي از طرف سازمان ملل متحد برنامه‏هايي طراحي شده. نقش سازمان ملل متحد و نهادهاي بين‏المللي مربوط، در هدايت و حمايت سازمان‏هاي غيردولتي چيست؟

خود سازمان ملل متحد يك سازمان غير دولتي است و مي‏توان گفت كه اين سازمان يك NGO است اما در حقيقت اينطور نيست چون گفتم كه NGO بدون وابستگي فعاليت مي‏كند. مقر سازمان ملل متحد در نيويورك قرار دارد و به آمريكا وصل شده و از طريق آن حمايت مي‏شود به اين نمي‏شود گفت NGO. به هر حال سازمان ملل متحد در زمينه‏ي NGO بسيار فعال عمل كرده است و اجلاسهايي را بر گزار كرده است كه هم نمايندگان دولتها و هم نمايندگان سازمانهاي غير دولتي حضور داشتند. بر دوش NGO بار حقوقي نيست و مي‏تواند هر مسئله‏اي را مطرح كنند و چيزي گريبانگيرشان نمي‏شود. سازمان ملل متحد، سازمان‏هاي غير دولتي را به عنوان مشاور مي‏گيرد به صورتي كه بعضي از اين سازمان‏هاي غير دولتي كه فعال هستند يك اعتبار مشاور از سازمان ملل مي‏گيرند و به فعاليت مي‏پردازند.

سازمان ملل در سمت و سو دادن به سازمان‏هاي غير دولتي چقدر نقش دارد؟

سازمان ملل جهت نمي‏دهد. فقط كمي فعاليت سازمان‏هاي غير دولتي را راحت‏تر مي‏كند. اگر يك NGOدر كشورش نتواند آزادانه فعاليت كند و مطالباتش را مطرح كند، سازمان ملل از او پشتيباني مي‏كند.

يعني سازمان ملل هيچ‏گاه يك NGO را محدود نمي‏كند؟

نه، هيچ وقت. هيچ كس تا كنون دنبال محدود كردن NGO نبوده. حتي اگر يك NGO فعاليتي كند كه با ذائقه‏ي بسياري سازگاري نداشته باشد آزاد است.

* سياست سازمان ملل چگونه است آيا هر سازمان غير دولتي را حمايت مي‏كند؟

نه هر سازمان غير دولتي را حمايت نمي‏كند چون هر سازمان غير دولتي با سازمان ملل متحد ارتباطندارد. ممكن است يك NGO در مورد حجاب يا دفاع از مطالبات مسلمانان در كشورهاي خارجي فعاليت كند. اگر اين NGO از اعضاي قدري برخوردار باشد و بتواند عملكرد بالايي داشته باشد حتي در مورد مسائلي هم كه ممنوعيت دارند مي‏توانند پيروز باشند البته اگر كشورهاي مخالف اين مسائل مثل آمريكا با آنها مقابله نكنند. سازمان ملل هر سازمان غير دولتي را نه حمايت مي‏كند و نه به رسميت مي‏شناسد. NGO بايد شرايط خاص خودش را داشته باشد و كارايي و قدرت لازم را نياز دارد و حداقل 5 سال داراي سابقه فعاليت باشد. اينطور نيست كه يك NGO كه سه روز مشغول فعاليت شده به سازمان ملل نامه بزند و از او طلب حمايت كند. البته در مورد آن مسئله‏ي خاص مثل حقوق مسلمانان در كشورهاي خارجي اگر هم يك NGO وجود داشته باشد كه تمام معيارها را داشته باشد و از طرف يك ميليارد مسلمان صحبت كند و پيگيري كند اگر سازمان ملل ترتيب اثري ندهد ديگر سازمان ملل نيست، سازمان دول است. به هر حال تا كنون فعاليتي اين‏چنيني در اين مورد خاص اتفاق نيفتاده است. بايد اتفاق بيفتد ببينيم چه مي‏شود.

* اهرم‏هاي حمايتي يونسكو از اين سازمان‏ها چيست؟

يونسكو بيش از اين كه اهرم مادي داشته باشد ـ كه البته دارد ـ به سازمان‏هاي غيردولتي اعتبار مي‏دهد. مثلاً از يك NGOدر همايش دعوت مي‏كند و مي‏گويد شما اين كارها را هم انجام دهيد. اين درگير كردن كار با NGO قدم بزرگ مؤثري است. يونسكو مي‏گويد من امسال سه برنامه بين‏المللي دارم سازمان‏هايي كه توانايي‏اش را دارند بيايند كمك كنند كه براي اعضاي NGOانگيزه ايجاد مي‏كند.

* آيا از NGOسوء استفاده هم مي‏شود؟

البته مي‏شود چنين باشد. يك NGO در داخل كشور فعاليتش را شروع مي‏كند، قوت و قدرت مي‏گيرد و بعد با خارج از كشور ارتباط برقرار مي‏كند به خاطر اين كه بتواند مطالبات خودش را مطرح كند و از اين طريق از راه‏هاي غيرمدني استفاده كند. اين نوع عملكردها بيشتر داراي انگيزه‏هاي مادي است. اما من فكر مي‏كنم اصلا نبايد اسم ستون پنجم را روي اين كار گذاشت چون هر آدمي به تنهايي هم مي‏تواند اين كار بكند. لازم نيست NGO درست كند و خودش را بشناساند و ثبت كند.

* رابطه‏ي NGO با جهاني‏سازي چيست. آيا مقدمه‏اي براي دهكده‏ي جهاني شدن است؟

بهتر است بگوييم رابطه‏ي انسان‏ها با جهاني‏سازي چيست. نمي‏توانم بگويم نقش NGO در جهاني‏سازي چيست. زنان هم همان كاري را مي‏كنند كه مجموعه‏ي كشور به آن سمت مي‏رود. به نظر من سازمان‏هاي غيردولتي در حال آماده‏سازي فضايي هستند كه اگر جهاني شدن صورت گرفت، ايراني بودن ما حفظ گردد. اگر كسي دلش به حال كشورش مي‏سوزد بايد با هويت فرهنگي و مدني ايراني به فكر حفظ گذشته‏ي خود باشد. بايد در زمينه‏ي فرهنگ‏سازي و پشتوانه‏هاي تاريخي فعاليت كند.

* اين‏ها بايدها بود، آيا واقعيت‏ها هم همينطور است؟

البته كه همين طور است و از نسلي به نسل ديگر منتقل مي‏شود. قرار نيست تمام چيزهايي كه در نسل گذشته بوده از بين برود. نيمي از دغدغه‏هاي جوان‏هايي كه NGO تشكيل مي‏دهند حفظ هويت ايراني اسلامي است كه گاهي باورمان نمي‏شود اين جوان‏ها اينگونه براي اين موضوع تلاش كنند.

* نقش سازمان‏هاي غيردولتي در امنيت كشورشان چيست. يونسكو از سازمان‏هايي كه با امنيت كشورشان درگير مي‏شوند حمايت مي‏كند يا خير؟

هر كس كه با امنيت ملي كشورش درگير شود، جاسوسي كند و يا باعث شود مرزهاي كشورش به مخاطره بيافتد. با آن‏ها برخورد مي‏شود. فرقي نمي‏كند NGO باشد يا سازمان‏هاي ديگر. يونسكو هم محل برخورد نيست يعني مرجع برخورد نيست.

* موانع و مشكلات حضور سازمان‏هاي غيردولتي ايران در مجامع بين‏المللي چيست. يونسكو چه تمهيداتي را انديشه كرده است؟

يكي از مهمترين مشكلات اين است كه اعضاي فعال يك NGO زبان بين‏المللي بلد نيستند قطعاً اگر فعاليت بعضي از اين سازمان‏هايي كه من ديده‏ام در سطح بين‏الملل مطرح شود حيرت‏آور است. ارتباطات خارجي نياز به اين دارد كه با زبان بين‏المللي با ديگران صحبت كنيد.

* اگر يك فرد بخواهد در كشور ما NGO تشكيل دهد چه مراحلي را بايد بگذارند؟

اين سؤالي است كه پاسخ دادن به آن دشوار است. ما هنوز نفهميديم اگر يك NGO بخواهد ثبت شود بدون در نظر گرفتن موضوع آن بايد چه كار كند. بعضي وقت‏ها مي‏گويند بايد برود از نيروي انتظامي استعلام بگيرد. زماني سازمان ملي جوانان مجوز مي‏داد. سازمان ميراث فرهنگي هم يك شورا و دبيرخانه نظارت تشكيل داد و مجوز صادر مي‏كرد و زماني امور بانوان وزارت كشور براي زنان متولي بود. معاونت اجتماعي و سياسي وزارت كشور هم همينطور و امور مشاركت‏هاي زنان رياست جمهوري هم مانند ديگران. خيلي مرجع و جاي مشخصي ندارد.